Vrouwen in Nederland krijgen steeds vaker op latere leeftijd kinderen. Dat is onder meer omdat zij persoonlijke groei voorrang geven. Ook de angst voor een zogenoemde child penalty, waarbij vrouwen vertraging oplopen in hun carrière als ze op jonge leeftijd kinderen krijgen, speelt een rol. Maar er zijn meer factoren.
De ontwikkeling dat vrouwen steeds later kinderen krijgen speelt sinds de jaren 80, zegt Tanja Traag, hoofdsocioloog bij het Centraal Bureau voor de Statistiek. Zo zijn er steeds meer vrouwen van boven de 35 die zwanger raken.
Volgens de laatste cijfers kregen Nederlandse vrouwen in 2023 gemiddeld rond de leeftijd van 30,3 jaar hun eerste kind. Tien jaar eerder lag de gemiddelde leeftijd nog een stuk lager, rond de 29,4 jaar. Deze verschuiving zie je ook in andere landen, zoals de Verenigde Staten. In 2023 kregen Amerikaanse vrouwen ouder dan 40 jaar voor het eerst in de geschiedenis meer kinderen dan tieners.
Zelfontwikkeling en hoge kosten
Lonneke van der Berg van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) doet onderzoek naar de jongvolwassen levensfase (25-35 jaar). “Met name jonge vrouwen zijn in de eerste periode na het uit huis gaan steeds vaker single. Veel belangrijke levensstappen worden uitgesteld: uit huis gaan, samenwonen en ook kinderen krijgen.”
In het algemeen is volgens Van der Berg meer nadruk komen te liggen op zelfontwikkeling. “Bij vrouwen zien we specifiek een sterke focus op persoonlijke groei ten opzichte van vorige generaties: financieel zelfstandig worden, een carrière opbouwen, jezelf ontdekken.”
Onder mensen die geen hbo- of universitaire opleiding hebben, vormen financiële overwegingen de belangrijkste reden om een kinderwens uit te stellen, blijkt uit onderzoek van Van der Berg. Dit geldt voor zowel mannen als vrouwen.
“Dit komt deels door onzekerheid op de woningmarkt en op de arbeidsmarkt. Denk aan flexibele contracten of het niet kunnen vinden van een geschikt huis”, aldus Van der Berg. Maar ook de hoge kosten van kinderopvang spelen mee. Ze spreekt van een “zorgelijke” ontwikkeling.
Vrijheid om te reizen
Of een kinderwens wordt uitgesteld of zelfs afgesteld, verschilt. “Voor sommigen zal het uitstel zijn, en wachten op meer zekerheid, maar voor best wat jonge vrouwen is er op dit moment geen kinderwens”, zegt Van der Berg. “Dat hoeft niet negatief te zijn; het geeft juist vrijheid om te reizen en niet gebonden te zijn aan één plek.”
Ze ziet een waardeverschuiving. “Het wordt sociaal steeds meer geaccepteerd om eerst in jezelf te investeren en nog niet gefocust te zijn op het stichten of onderhouden van een gezin. Jonge vrouwen zijn tegenwoordig hoger opgeleid dan jonge mannen.” Jonge vrouwen investeren in hun opleiding en carrière en willen daar dus ook van genieten, stelt Van der Berg.
Child penalty
Ook ervaren vrouwen dat ze op het werk na het krijgen van kinderen minder serieus worden genomen op de werkvloer. “Wij worden na het krijgen van kinderen minder vaak gezien als high potential”, zegt Hanneke Takkenberg. Zij is arts en hoogleraar bij het Erasmus MC en heeft dat zelf ook ervaren. “Toen ik zwanger werd, werd er op het werk aan mij gevraagd: hoeveel dagen ga je na de bevalling werken? Dat wordt volgens mij nooit aan een man gevraagd.”
Zo krijgen werkende vrouwen bijvoorbeeld te maken met een child penalty. Volgens cijfers van het CBS daalt het inkomen van vrouwen sterk na het krijgen van het eerste kind, iets wat bij vaders nauwelijks gebeurt. Vrouwen leveren na het krijgen van kinderen meer in op salaris, werktijd en ook pensioen.
Takkenberg is een van de initiatiefnemers van een nieuw onderzoekscentrum in Rotterdam dat zich richt op de gezondheid van vrouwen. Ze wijst erop dat mensen – niet alleen vrouwen, maar ook transgender mannen en non-binaire personen – biologisch gezien het best zwanger kunnen worden voor hun 35e.
Medische ontwikkelingen
De vruchtbaarheid van vrouwen neemt sneller af naarmate ze ouder worden, vooral na 35 jaar. Voor mannen geldt dat de spermakwaliteit achteruitgaat met de klimmende leeftijd, maar dit verloopt veel geleidelijker, zegt de arts.
“In Nederland zijn er steeds meer stellen die IVF willen ondergaan vanwege ongewenste kinderloosheid, onder andere omdat vrouwen op latere leeftijd beginnen met kinderen krijgen”, aldus Takkenberg. “IVF heeft echter een grote impact op het leven van een vrouw, met hormoonbehandelingen, het weghalen van eicellen en het terugplaatsen van embryo’s. Het is een intensief proces.”
Medische ontwikkelingen helpen dit proces beter te maken. “Kunstmatige intelligentie biedt prachtige mogelijkheden om de kans op succes bij IVF te vergroten”, aldus Takkenberg. Deze maand werd bekend dat in Mexico voor het eerst een gezonde baby is geboren door een IVF-traject dat volledig door AI was geautomatiseerd. De moeder is een vrouw van 40.
