Wat heeft Nederland te bieden qua militaire steun aan Oekraïne? Kunnen er militairen naar het gebied als er een akkoord met Rusland komt, en onder welke voorwaarden? Of moeten we ‘alleen’ materieel of geld die kant op sturen? Gezien de stormachtige ontwikkelingen op het wereldtoneel zijn deze vragen relevanter dan ooit.
Er is nog geen sprake van onderhandelingen, Europa en anderen spreken nog volop over hun mogelijke rol en in Den Haag zijn partijen ook nog niet uitgesproken over eventuele Nederlandse inzet. Maar ondertussen heeft de Amerikaanse regering wel al duidelijk gemaakt dat Europa verantwoordelijkheid moet nemen voor veiligheidsgaranties als er een bestand komt.
Vandaag werd de Tweede Kamer gebrieft door experts over wat ons land zou kunnen.
Voor westerse boots on the ground is het nu nog veel te vroeg. Maar als er door Rusland en Oekraïne een akkoord word gesloten, zijn er opties, schetst Clingendael-expert Bob Deen. Allereerst een lichtbewapende neutrale ‘vredeshandhavingsmissie’, die toeziet op een bestand, maar niet mag ingrijpen. Dan is er de mogelijkheid van een stevigere ‘vredesafdwingingsmissie’, die partijen militair kan dwingen te stoppen met vechten als ze het staakt-het-vuren schenden.
Omdat Europa niet neutraal is, maar op de hand van Oekraïne speelt bij beide opties het risico dat zo’n missie een gevechtsoperatie tegen Rusland wordt, stelt Deen. “Europese militairen zullen er ook niet toe geneigd zijn militair op te treden tegen de Oekraïense krijgsmacht.” Daarbij zijn er voor het afdwingen van een bestand in dit gebied met zo’n lange frontlinie al snel honderdduizenden militairen nodig. Volgens Oost-Europa-deskundige Deen is dat voor Europa politiek en militair “uitermate onrealistisch”.
Geruststellingsoperatie
Groot-Brittannië en Frankrijk hebben onlangs een ander voorstel gedaan voor een relatief kleine operatie, waarbij zo’n 30.000 militairen achter de frontlinie zitten om “solidariteit te tonen en het land gerust te stellen”, legt Deen uit. Maar dus niet om snel in te grijpen bij schendingen van een staakt-het-vuren.
Een aanvulling daarbij kan zijn dat deze troepen gelden als ‘struikeldraad’ waarbij er een grotere troepenmacht moet klaarstaan die wel kan ingrijpen. Dat zouden dan Amerikaanse militairen moeten zijn, vinden de Fransen en Britten. Of de VS daartoe bereid is, is op dit moment niet duidelijk.
Bij alle opties is volgens Deen het risico om in oorlog te raken met Rusland “nadrukkelijk aanwezig” en is er een risico op Nederlandse gesneuvelden, dus de Nederlandse politiek moet eerst beslissen of dat het waard is. Hoe daarover wordt gedacht, verschilt per partij en is nog onderwerp van debat.
Maar wat kan Nederland militair bijdragen? Onze krijgsmacht is bescheiden van formaat en kampt ook nog met een flink personeelstekort. Deen noemt als “meest ambitieuze vorm van inzet” een brigade van 2000 tot 3000 militairen. Maar dat zou wel “een enorme inspanning” vergen voor defensie en gevolgen hebben voor andere taken.
Op dit moment levert de krijgsmacht ruim 600 militairen aan verschillende buitenlandse missies, onder meer in de strijd tegen IS in Irak, de antipiraterijmissie in Somalië en op verschillende plekken aan de oostflank van de NAVO (vlak bij Rusland en Oekraïne dus).
F-35’s en patriots
Naast militairen sturen is een concrete optie de inzet van F-35-jachtvliegtuigen om het Oekraïense luchtruim te bewaken. Of, ook als er nog geen akkoord is, zou Nederland nog een patriotsysteem voor de luchtverdediging kunnen afstaan.
Patriots zijn “heel kritiek”, zegt Bas Wels, hoofd praktische ondersteuning Oekraïne bij de NAVO. Wels vertelt dat hij vorige week zelf nog in Kyiv was en dat hij veelvuldig het luchtalarm hoorde afgaan. Nadeel voor Nederland is wel dat alle patriots die we konden missen voor eigen (en NAVO-) verdediging al naar Oekraïne zijn gestuurd.
Maar er zijn ook nog alternatieven die Oekraïne kunnen helpen, bijvoorbeeld als er voorlopig geen akkoord komt. Deen: “De eerste prioriteit is dat Oekraïners zichzelf zo goed mogelijk kunnen verdedigen als de Amerikaanse steun wegvalt.” En daar lijkt het de laatste dagen wel op met het pauzeren door Trump van militaire hulp en het stoppen met het delen van inlichtingen.
Wels noemt het onverkort voortzetten van financiële steun aan de Oekraïense defensie door NAVO-landen, iets waar Nederland de afgelopen jaren al miljarden in heeft gestoken. Deen noemt het belang van een strenger sanctieregime. Volgens de Clingendael-expert worden (financiële) sancties tegen de Russen nu “halfslachtig geïmplementeerd”.
Procedures naar Rusland sturen
Over het leveren en produceren van materieel kwam Raymond Knops aan het woord. De oud-CDA-politicus, die nu voorzitter is van Nederlandse Industrie voor Defensie en Veiligheid (NIDV) roept op om te investeren voor lange termijn en om tegelijk regels te versoepelen. Hij benadrukt dat geld niet het probleem is, maar productiecapaciteit.
“We moeten ons materieel naar Oekraïne sturen en onze procedures naar Rusland”, grapt Knops. Volgens de voorzitter zijn de processen rondom defensie-uitgaven te “moeizaam” en “belemmerend” gezien de haast die er is. “Procedures zijn heel belangrijk, maar misschien zijn andere zaken nog belangrijker.” En het “allerbelangrijkste” voor de Nederlandse defensie-industrie is wat betreft de NIDV-voorzitter dat er opdrachten komen voor de lange termijn om de sector zekerheid te bieden. “Tien jaar, dan kan je een fabriek bouwen.”
En wat er dan uit die fabrieken zou moeten komen, in Nederland of in Oekraïne zelf, daar heeft Anatolii Solovei wel een antwoord op in de Kamer. Solovei is een hoge Oekraïense diplomaat en naast een uitvoerig dankwoord aan Nederland heeft hij ook een wensenlijst: F-16’s, munitie, luchtverdediging en drones. Wat dat laatste betreft wordt hij overigens op zijn wenken bediend, want premier Schoof bevestigde vandaag een miljoeneninvestering in de Oekraïense drone-industrie.
Vanavond is te horen hoe de Nederlandse politiek erover denkt: vanaf 18.30 uur debatteert de Tweede Kamer over de oorlog in Oekraïne, te volgen via deze livestream.
