“Verbijsterd”, “groter dan verwacht” en “de ergste economische nachtmerrie” – economen reageren geschokt op de importheffingen die president Trump heeft opgelegd aan ongeveer de hele wereld. Van een ‘bevrijdingsdag’, zoals Trump 2 april doopte, is volgens hen in ieder geval geen sprake. Vijf vragen over de heffingen en de gevolgen.
Hoe bijzonder is de aankondiging van Trump?
Deze heffingen zijn “volstrekt uniek”, zegt historisch econoom Jan Luiten van Zanden. “Er zijn wel eerder handelsoorlogen geweest, maar die gingen dan over specifieke producten. Een algemene verhoging voor bijna alle wereldhandel zoals nu, is ongekend.”
De laatste keer dat we iets zagen dat hierbij in de buurt kwam, zeggen economen, was in de jaren 30. Toen kwam de VS ook met een rits importheffingen van ongeveer dezelfde grootte.
Maar sindsdien is de situatie een stuk complexer geworden, bijvoorbeeld doordat handelsketens van landen veel meer met elkaar verweven zijn geraakt. En dus zullen heffingen nu harder aankomen. Tegelijkertijd is de economie nu veel sterker dan in de jaren 30, toen Amerika net in een zware recessie was beland.
Hoe zijn de hoogtes van de heffingen berekend?
De berekening van de heffingspercentages roept vragen op. Volgens het Witte Huis ging het als volgt: het handelstekort wordt gedeeld door de totale exportwaarde van een land, om zo uit te komen op “het gecombineerde effect van al hun heffingen, beperkingen en andere manieren van valsspelen”. De uitkomst hiervan heeft Trump naar eigen zeggen gehalveerd.
Voor de berekening is dus niet gekeken naar welke heffingen en belastingen landen op hun beurt aan de Verenigde Staten hebben opgelegd. Dit was wel de verwachting, omdat Trump al een tijd sprak over “wederkerige heffingen”.
Ondanks de uitleg spreken economen van Rabobank van “absurde resultaten”, die lijken bedacht door ChatGPT. Ze wijzen erop dat vrijhandelsnatie Zwitserland een heffing van 31 procent opgelegd heeft gekregen en het protectionistische Argentinië slechts 10 procent.
Wat zijn de gevolgen voor Europa?
De Europese Unie, die wordt belast met 20 procent, zal hierdoor niet direct in een recessie belanden, zeggen economen. Maar wat de gevolgen precies zijn, is nog moeilijk te overzien. Dat hangt af van verschillende aspecten, zoals het consumentenvertrouwen, investeringen van bedrijven en de duur van de heffingen.
Bert Colijn, econoom bij ING, schat op basis van een eerste berekening in dat de heffingen in het eerste jaar 0,2 procent van het Nederlandse bruto nationaal product kunnen kosten. “Maar dat kan verder oplopen als het langer aanhoudt.”
En het gaat ook om de indirecte gevolgen. Economen verwachten bijvoorbeeld dat de VS mogelijk minder zal afnemen van China, omdat dit land belast wordt met een heffing van 54 procent. Hierdoor zouden Chinese producenten op zoek kunnen gaan naar een nieuwe afzetmarkt, zoals de Europese.
“En dat verstoort ook weer de Europese maakindustrie”, zegt douanespecialist Martijn Schippers. “We moeten ook daarop alert blijven, dat we ons niet te kijk laten zetten door goedkope import uit China.”
Betekent dit dat de prijzen hier omhooggaan?
De heffingen zullen hier niet direct iets veranderen aan de prijzen in de supermarkt, is de verwachting. Vooral Amerikaanse consumenten zullen de komende tijd worden geraakt in hun portemonnee. Voor de Nederlandse prijzen is het afwachten met wat voor tegenmaatregelen de Europese Unie komt.
Dan worden ook Amerikaanse producten hier duurder. Dat hoeft niet alleen om typische Amerikaanse producten te gaan zoals bourbon en Levi’s-spijkerbroeken. In het heffingenpakket dat de EU heeft klaarliggen, wordt soja bijvoorbeeld ook belast, vertelt Colijn van ING.
Ook dan is het nog de vraag in hoeverre de heffingen worden doorberekend aan de klant.
Gaan de heffingen doen wat Trump van ze verwacht?
Door geïmporteerde producten onaantrekkelijk te maken, wil Trump de Amerikaanse economie stimuleren. Maar economen zijn sceptisch; het kan zelfs een rem zetten op de Amerikaanse economie, denkt Maartje Wijffelaars, econoom bij Rabobank. “Op de korte termijn kun je niet zomaar de productie gaan opschalen. Daar heeft hij de mensen en het kapitaal niet voor.”
“Zijn doel is om meer Amerikaanse producten te exporteren, maar voor het maken daarvan heb je grondstoffen en onderdelen uit het buitenland nodig”, zegt Steven Brakman, hoogleraar economie aan de Rijksuniversiteit Groningen. “En die worden ook duurder met deze heffingen. In zijn berekeningen van de hoogte van de invoerheffingen vergeet Trump dit effect.”
De econoom verwacht een recessie van de ergste soort, namelijk een economie die stagneert terwijl tegelijkertijd de prijzen stijgen. Dan is sprake van stagflatie. Het is uiteindelijk een groot experiment wat Trump doet, zegt Brakman. “En we gaan afwachten wat het uiteindelijke effect wordt.”
