Armenië en Azerbeidzjan zijn het eens over de inhoud van een vredesverdrag dat een eind moet maken aan hun decennialange conflict. Dat melden Armeense en Azerbeidzjaanse functionarissen. De landen hebben bekendgemaakt dat er een principeakkoord ligt, een plotselinge doorbraak in het moeizame vredesproces.
Het Armeense ministerie van Buitenlandse Zaken zegt dat het concept wat hun betreft “klaar is om ondertekend te worden”. Het Azerbeidzjaanse buitenlandministerie laat weten “met voldoening te zien” dat de onderhandelingen zijn afgerond.
De in de Kaukasus gelegen landen kennen een lange geschiedenis van oorlog en conflict. Centraal staat de regio Nagorno-Karabach. In de jaren 20 van de vorige eeuw gaf de Sovjet-Unie het gebied waar de bevolking overwegend Armeens was, aan Azerbeidzjan.
Tienduizenden doden
Toen de Sovjet-Unie eind jaren 80 uit elkaar begon te vallen, riep Nagorno-Karabach de onafhankelijkheid uit. De bewoners van het gebied wilden zich aansluiten bij Armenië. Het leidde tot de eerste Armeens-Azerbeidzjaanse oorlog, met tienduizenden doden en honderdduizenden vluchtelingen tot gevolg.
In 1994 maakte een wapenstilstand daar een einde aan. Nagorno-Karabach hoorde sindsdien formeel bij Azerbeidzjan, maar werd zelfstandig bestuurd. Dat gebeurde met steun van Armenië.
Het staakt-het-vuren hield geen stand. Zo kwam het in 2016 tot een vierdaagse oorlog. Aan beide kanten werden naar schatting honderden militairen gedood. In 2020 veroverden Azerbeidzjaanse troepen het zuiden van Nagorno-Karabach. Onder druk van Rusland werd opnieuw een staakt-het-vuren bereikt, een voorlopig einde aan het geweld.
Geschiedenis uitgewist
Maar in september 2023 resulteerden maandenlange spanningen in een nieuwe geweldsuitbarsting. Met een bliksemoffensief wist het Azerbeidzjaanse leger Nagorno-Karabach te bezetten. Daarmee kwam er na dertig jaar een einde aan de Armeense enclave. Meer dan 100.000 etnisch-Armeense inwoners – bijna de hele bevolking – vluchtten halsoverkop uit angst voor etnische zuiveringen.
Sindsdien zijn Azeri’s het gebied ingetrokken. De Armeense geschiedenis wordt in rap tempo uitgewist. Talloze monumenten, gebouwen, begraafplaatsen en zelfs hele dorpen zijn volledig vernietigd, blijkt uit beelden die de NOS vorig jaar verifieerde.
Op de foto’s hieronder is te zien hoe het dorpje Karin Tak vrijwel helemaal met de grond is gelijkgemaakt:
De landen hebben lang geprobeerd om tot een vredesovereenkomst te komen, maar konden het niet eens worden over de details. Een twistpunt was de Azerbeidzjaanse eis voor een wijziging in de Armeense grondwet.
Volgens Azerbeidzjan bevat die nu een impliciete verwijzing naar Nagorno-Karabach als deel van het grondgebied van Armenië. Maar de Azeri’s eisen dat de territoriale integriteit van Azerbeidzjan wordt erkend in de Armeense grondwet.
Grondwet gewijzigd
Armenië heeft altijd volgehouden dat het de enclave niet claimt. Desalniettemin lijkt Jerevan nu te hebben ingestemd met een grondwetswijziging. “Armenië heeft de voorstellen van Azerbeidzjan over twee artikelen van het vredesverdrag aanvaard”, zei minister van Buitenlandse Zaken Bayramov van Azerbeidzjan.
Helemaal onverwacht is dat niet; de Armeense premier Pashinyan had de afgelopen maanden al herhaaldelijk gezegd dat de grondwet wat hem betreft gewijzigd moet worden.
Dat moet gebeuren middels een referendum, vindt hij. Wanneer de landen het verdrag kunnen ondertekenen, is dus nog onduidelijk. Een datum voor een volksraadpleging is niet vastgelegd.
Daartegenover deed Azerbeidzjan ook toezeggingen. Zo heeft het beloofd om geen troepen te stationeren aan de grens tussen de twee landen.
