Oud KGB’er en dubbelspion voor het Verenigd Koninkrijk Oleg Gordievski is op 86-jarige leeftijd overleden. Volgens Britse media was hij een van de waardevolste westerse spionnen binnen de geheime dienst van de Sovjet-Unie.
Sinds hij in 1985 naar het Westen vluchtte, woonde hij in Engeland, waar hij door de politie werd bewaakt. Er wordt nog onderzoek gedaan, maar volgens de politie stierf hij een natuurlijke dood.
Het Westen gewaarschuwd
Gordievski werd door de Britse geheime dienst gerekruteerd. Dat gebeurde nadat een naar Canada overgelopen Tsjechoslowaakse spion, met wie hij bevriend was, had gezegd dat Gordievski daar mogelijk voor openstond.
In 1974 begon Gordievski als Britse spion in Moskou. In 1982 werd hij door het Kremlin naar Londen gestuurd, waar hij op de Russische ambassade werd gestationeerd om in Engeland inlichtingen te verzamelen.
Op het hoogtepunt van de Koude Oorlog wist hij het Westen in 1983 te waarschuwen dat de Sovjet-Unie een aanval voorbereidde op het Westen, omdat de Sovjetleiders in toenemende mate ervan overtuigd waren geraakt dat een Westerse nucleaire aanval ophanden was. Hij wist het Kremlin ervan te overtuigen dat een enorme NAVO-oefening in West-Europa niet de opmaat was voor een aanval op de Sovjet-Unie.
CIA en MI6
Na een tip van een CIA’er die voor de KGB werkte, werd Gordievski in 1985 teruggeroepen naar Moskou. Daar werd hij gedrogeerd en scherp ondervraagd. Hoewel zijn ondervragers hem vrijlieten, leek zijn ontmaskering een kwestie van tijd.
Met de Britse geheime dienst MI6 had hij afgesproken dat hij in geval van nood, op een vastgesteld tijdstip langs een bakkerswinkel in Moskou zou lopen met een grijze pet op en een tas van supermarkt Safeway in zijn hand. Een postende medewerker van MI6 zou dan een hap nemen uit een chocoladereep als teken dat een geheime operatie werd gestart om hem over de streng bewaakte grens van de Sovjet-Unie naar het Westen te smokkelen.
Valse naam
In juli 1985 was het zover. Gordievski nam de trein naar Leningrad en reisde vervolgens naar de Finse grens. Daar klom hij in de kofferbak van een auto met aan boord een MI6-medewerker en diens gezin. Bij de grens met Finland werden grensbewakers en hun honden afgeleid door de geur van vieze luiers in de auto en lieten ze de auto door. Vervolgens kwam Gordievski via Noorwegen in Engeland terecht.
Na zijn vlucht werd hij in Moskou bij verstek veroordeeld tot de doodstraf en leefde hij onder een andere identiteit en zware bewaking op een geheime plek in Engeland. Hij schreef onder meer een boek Next Stop Execution (1995) en kreeg in 2007 een hoge koninklijke onderscheiding voor zijn verdiensten.
