De illegale verkoop van e-sigaretten op internet, sociale media en op straat wordt strenger aangepakt. Er wordt gekeken of de leeftijdsgrens van vapen en roken omhoog kan van 18 naar 21 jaar en speeltuinen, kinderboerderijen en de kinderopvang worden rook- en vapevrij. Verder moet er een speciale nationale ouderavond komen tegen vapen.
Dit zijn enkele in het oog springende maatregelen van VVD-staatssecretaris Karremans van Jeugd, Preventie en Sport uit het vandaag gepresenteerde Actieplan tegen vapen.
In 2023 heeft 24,6 procent van de Nederlandse jongeren tussen de 12 en 16 jaar een vape gebruikt en deze cijfers noemt Karremans “alarmerend”. In het elektrische apparaat wordt via damp nicotine ingeademd. “Nicotine is na heroïne en crack de meest verslavende drug die er bestaat”, citeert Karremans een RIVM-rapport.
Niet cool
Verder kan vapen hartklachten veroorzaken en belanden steeds meer jongeren in het ziekenhuis met longproblemen, zoals een klaplong of een longbloeding. Vapende jongeren beginnen vaak ook met roken.
Het vorige kabinet heeft al van alles geprobeerd om de populariteit van de e-sigaret de kop in te drukken met waarschuwingen dat vapen helemaal geen “gezond alternatief” is voor roken en ook niet “cool” is. Er kwam een rookverbod in openbare ruimten.
Begin 2024 werd een streep gezet door de verkoop van zoete smaakjes, die het vapen nog aantrekkelijker maken. En vanaf 2023 mochten e-sigaretten niet meer online worden verkocht, maar alleen in tabaksspeciaalzaken. Straatverkoop is ook verboden.
Influencers
Maar vapen is nog steeds ongekend populair onder jongeren, onder meer geïnspireerd door tiktokkende influencers en allerlei verkoopmogelijkheden via sociale media.
Karremans richt zich nu vooral op de strengere aanpak van illegale handel op internet en op extra preventie. Ondanks de strenge verkoopregels weten jongeren gemakkelijk aan hun elektrische rookwaar te komen. Dat gaat volgens Karremans “onder de toonbank”, via straathandel, via sociale media of via dealers rond scholen. En er zijn tal van internetsites te vinden met e-sigaretten.
Voor de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is het met een structureel personeelstekort bijna onbegonnen werk om die illegale handel aan te pakken. Ook is alleen de verkoop strafbaar, waardoor een NVWA-controleur undercover een aankoop moet doen om de illegale verkoper op heterdaad te betrappen.
Karremans gaat een wet maken om alleen al het aanbieden van e-sigaretten te verbieden, waardoor niet eerst bewijs geleverd hoeft te worden met zo’n nepkoop, zoals nu het geval is. Verder komt er drie miljoen euro extra voor meer NVWA-personeel en gaan de boetes voor verkoop online 1360 euro omhoog.
Verder heeft Karremans zijn hoop gevestigd op een uitgebreide voorlichtingscampagne om ouders en jongeren ervan te doordringen dat vapen niet zo onschuldig is. Jongeren die van hun vape-verslaving af willen, moeten gemakkelijker kunnen aankloppen voor deskundige hulp. Hij gaat ook kijken of vape-makers kunnen meebetalen aan een preventiefonds.
Over de grens
De meest vergaande maatregel, een totaal verbod op e-sigaretten, neemt Karremans niet. Volgens hem kan dit alleen in Europees verband geregeld worden. Hij vreest dan ook dat de verkoop over de grens gaat en er nog meer illegale verkoopadresjes verschijnen in winkels, op internet en via postorderbedrijven.
In België zijn er al wel strengere maatregelen genomen, zoals een verbod op wegwerp-vapes. In Australië zijn e-sigaretten alleen nog in een apotheek te krijgen. In Nieuw-Zeeland moet het nicotinegehalte onder een niet-verslavend niveau blijven.
In de Tweede Kamer wil een meerderheid dat er ook een vape-verbod komt op sportterreinen, in dagattracties en openluchtzwembaden, maar dat doet Karremans niet. De accijns op roken wordt niet verhoogd en het kabinet bezuinigt op preventie, tot onbegrip van de oppositie.
