De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) is een onderzoek gestart naar misstanden in de pleegopvang voor jonge vluchtelingen. Reden voor de stap van de IGJ is een onderzoek van BNNVARA-programma Zembla naar de opvang.
Daaruit blijkt dat minderjarige vluchtelingen die onderdak krijgen in opvanggezinnen regelmatig worden verwaarloosd, omdat ze te weinig eten krijgen of plotseling weer op straat worden gezet. Ook is er sprake van mishandeling en onveilige situaties.
Centraal in de onthullingen van Zembla staat Nidos, de nationale voogdij- en jeugdbeschermingsorganisatie die als enige eindverantwoordelijk is voor de veiligheid en het welzijn van jonge vluchtelingen die zonder hun ouders in Nederland zijn aangekomen.
Slechte screening
Het tv-programma sprak met ruim veertig woonbegeleiders, docenten en (oud-)medewerkers en jeugdbeschermers van Nidos. Zij luiden de noodklok. De screening van opvanggezinnen die kinderen met een verblijfstatus opnemen, is volgens de geïnterviewden niet op orde. In een intern document van Nidos uit juli 2023, in handen van Zembla, staat dat er zorgen bestaan over 40 procent van de opvanggezinnen.
Tegelijk geven jeugdbeschermers aan vaak niet goed te kunnen controleren of alles goed gaat met de kinderen in een opvanggezin. Zij hebben als individuele voogd de verantwoordelijkheid voor tientallen jongeren, waardoor de werkdruk te hoog is.
Schurft
Medewerkers zeggen verder in het programma, dat zondagavond wordt uitgezonden op NPO 2, dat kinderen worden geplaatst bij gezinnen waarvan al bekend is dat er problemen zijn. Zo moesten kinderen naar gezinnen waar de schurft heerst. “Waar een Nederlands kind nooit geplaatst zou worden. Maar voor Nidos is dat goed genoeg”, zegt een van hen.
Een ander deelt het voorbeeld van een kind dat gewond raakte tijdens een inval van een arrestatieteam in de woning van een opvanggezin dat verdacht werd van betrokkenheid bij drugshandel. En als er tussentijds signalen komen dat het niet goed gaat met een kind bij een bepaald gezin wordt er niet altijd ingegrepen. Meldingen van verwaarlozing of mishandeling zouden laks worden opgepakt vanwege het tekort aan opvangplekken.
Nidos zegt in een reactie als voogdijorganisatie niet te kunnen ingaan op individuele zaken.
Zeer kritisch
Deskundigen zijn uitermate kritisch in de uitzending van Zembla. “Als er signalen zijn van onveiligheid om welke reden dan ook, dan moeten we zorgen dat we die kinderen in veiligheid brengen”, aldus hoogleraar jeugdrecht Mariëlle Bruning.
Emeritus-hoogleraar pedagogiek Micha de Winter ziet gelijkenissen met de conclusies die hij in 2019 trok over systemisch geweld sinds 1945 in de jeugd- en pleegzorg: “Slechte selectie van gezinnen, slecht toezicht, onvoldoende begeleiding”.
Pleegmeisje uit Vlaardingen
Soortgelijke conclusies trok de Inspecties Gezondheidszorg en Jeugd en Justitie en Veiligheid recent ook over omstandigheden waarin het zwaar mishandelde pleegmeisje uit Vlaardingen verkeerde. Daarvoor werden er twee Syrische kinderen in dit gezin geplaatst: zij werden ook mishandeld en vervolgens weggehaald door Nidos.
De inspecties waren kritisch op het handelen van Nidos: zo verzuimde de organisatie om een aangifte van mogelijk strafbare feiten door te zetten en werd aanvullende informatie over het pleeggezin niet gedeeld met een andere betrokken jeugdorganisatie.
Signalen van mensenhandel
Volgens de klokkenluiders die tegenover Zembla hun verhaal deden, schort het niet alleen aan de veiligheid van opvanggezinnen. Zo verblijven gevluchte kinderen die nog geen verblijfsstatus hebben doorgaans in azc’s of – als ze tussen de 15 en 18 jaar zijn – in noodopvangen. Bijvoorbeeld in hotels langs snelwegen. Volgens jeugdbeschermers zaten daar ook locaties tussen waar criminelen actief zijn.
“Meisjes verdwenen stelselmatig uit verschillende opvanglocaties”, zegt een van hen in Zembla. “Er waren vermoedens van mensenhandel, maar daar werd niet veel mee gedaan. Soms kwamen ze met een blauw oog weer terug. Of sommigen gingen uit wanhoop chloor drinken. Er waren ongewenste zwangerschappen, je wil het niet weten.”
Naast het aangekondigde onderzoek van de IGJ zegt Nidos zelf ook een onderzoek te starten: “De komende weken gaat Nidos met alle jongeren die in opvanggezinnen wonen individueel in gesprek. Zo wil Nidos een beeld krijgen van de ervaringen van jongeren. Als uit het onderzoek van Nidos of uit het toezicht van de inspectie blijkt dat zaken anders moeten, geeft Nidos daar natuurlijk een passend vervolg aan”, aldus de organisatie.
Vorig jaar bleek uit onderzoek van journalistencollectief Lost in Europe dat in drie jaar tijd ruim 50.000 minderjarige vluchtelingen in Europa zijn verdwenen. In 2023 zijn 360 van deze jongeren in Nederland verdwenen, met name uit het aanmeldcentrum in Ter Apel.
