De enorme zoutdam in het sluizencomplex van IJmuiden werkt niet goed. De dam was bedoeld om zout zeewater in het Noordzeekanaal tegen te houden en het dan terug te pompen naar zee. Maar nu blijkt dat de pompen onvoldoende water aanzuigen waardoor ze defect dreigen te raken.
“Met dit effect is helaas geen rekening gehouden”, zegt Jan Rienstra van Rijkswaterstaat bij NH. “Bij de vooronderzoeken is vooral gekeken naar of de dam ook deed wat hij moest doen: zout- en zoetwater scheiden.”
De aanleg van de experimentele zoutdam was groot nieuws, een jaar geleden toen de twee pijlers van ruim 27 meter hoog, 8 meter breed met een gewicht van bijna 3 miljoen kilo werden geplaatst. Rijkswaterstaat (RWS) sprak over “een soort zoutwaterbrievenbus”.
Drinkwater
Het probleem is dat bij het schutten van elk schip in IJmuiden een grote golf zout zeewater het Noordzeekanaal instroomt. Met gevolgen voor de land- en tuinbouw rond het kanaal, want bloemen en planten kunnen slecht tegen zoutwater. Bovendien kan het zoute water via het grondwater ook in het drinkwater terechtkomen.
Met de zoutdam hoopte RWS verdere verzilting te voorkomen. Omdat zoutwater zwaarder is dan zoetwater, zakt het naar de bodem. Via de pompen in het spuigemaal wordt dat water teruggepompt naar zee. Het zoete water wordt door de zoutdam tegengehouden en blijft in het Noordzeekanaal.
Van tevoren hield Rijkswaterstaat al rekening met een lager waterpeil door het instromen van zoutwater, juist omdat dat zwaarder is dan zoetwater. Maar nu blijkt dat de zoutdam tot een grotere daling van het waterpeil leidt dan verwacht en dat gebeurt vlak voor de pompen van het gemaal. Ook is het moeilijk om het waterpeil snel te verlagen als er veel regen wordt verwacht, schrijft RWS.
Een te laag waterpeil kan schade veroorzaken aan de pompen. En daar zit nu de grootste zorg van RWS omdat de pompen in het spui- en gemaalcomplex in IJmuiden een cruciale rol spelen in het waterbeheer in een groot deel van West-Nederland. “Als de pompen het niet doen, krijgen vier miljoen Nederlanders natte voeten”, aldus Rienstra.
Deur open
Ingenieursbureau Deltares heeft een aantal tijdelijke oplossingen voorgesteld, die nu worden beproefd. De belangrijkste is dat RWS de zakdeur van de zoutdam openzet. Die deur zit er om onderhoud aan de dam vanaf het water mogelijk te maken. Nu de zakdeur openstaat, stroomt er zoet(er) water langs de zoutdam richting zee. Het waterpeil bij het gemaal stijgt en de pompen kunnen weer goed werken.
Nadeel van die oplossing is dat er weer meer zoutwater ‘onderlangs’ in het Noordzeekanaal terechtkomt. Om dat te voorkomen, zou het gebruik van de zeesluizen beperkt moeten worden, zegt Deltares.
RWS zegt de komende tijd “ervaring op te willen doen” met de tijdelijke oplossingen, maar gaat ook op zoek naar een blijvende oplossing. Zo wordt al gewerkt aan renovatie van het spui- en gemaalcomplex, waarbij er plannen zijn om de pompen dieper onderwater te plaatsen. Vooralsnog staat het begin van de werkzaamheden aan de nieuwe spui-installatie voor 2028 gepland.
