De voormalige Franse president François Hollande vindt dat Amerikaanse wetenschappers in Frankrijk versneld een vluchtelingenstatus moeten kunnen krijgen. Hollande, die tegenwoordig Kamerlid is, heeft daarvoor een wetsvoorstel ingediend. Daarin staat dat snel langdurige visa moeten worden verleend aan “wetenschappers en onderzoekers van wie de persoonlijke en wetenschappelijke vrijheid wordt bedreigd”.
Parijs moet zorgen voor “snelle, duurzame en simpele” procedures, aldus de ex-president. “Deze wetenschappers verdienen een speciale status, een status als erkend vluchteling. Net zoals we klimaatvluchtelingen erkennen.”
Het wetsvoorstel is een reactie op bezuinigingen die de Amerikaanse president Trump oplegt aan verschillende universiteiten en onderzoeksinstituten. Zo raakte de beroemde Harvard Universiteit 2 miljard aan overheidssubsidies kwijt, onder meer omdat het in de ogen van Trump niet hard genoeg optreedt tegen antisemitisme en het diversiteitsprogramma’s niet wil beëindigen.
Braindrain
Veel wetenschappers in de Verenigde Staten voelen zich onder druk staan. Dat zijn met name degenen die zich met politiek gevoelige onderwerpen bezighouden, zoals het klimaat, geneeskunde en inclusiviteit. Ze zeggen dat Donald Trump bezig is met een heksenjacht. De Amerikaanse president zou af willen van onderzoek naar onderwerpen die hem niet bevallen.
Wetenschappelijk tijdschrift Nature deed vorige maand een peiling waaruit bleek dat 75 procent van de Amerikaanse onderzoekers “nadenkt” over verhuizen naar het buitenland. Canada en Europa zouden de favoriete bestemmingen zijn.
In verschillende westerse landen zijn plannen gelanceerd om Amerikaanse wetenschappers op te vangen. Ook Frankrijk gaat dat doen. De minister voor Hoger Onderwijs, Philippe Baptiste, riep Franse onderzoeksinstellingen vorige maand al op om met plannen en voorstellen te komen. “Amerikaanse onderzoekers vragen zich af of hun toekomst nog wel in Amerika ligt”, aldus Baptiste. “Natuurlijk kunnen we een aantal van hen in Frankrijk opvangen.”
‘Virtueel’ opvangen
Franse instellingen en universiteiten zijn bezig met het voorbereiden en financieren van de opvang. De beroemde ingenieursopleiding CentraleSupélec heeft 3 miljoen gereserveerd voor het aannemen van vijf Amerikanen. De Sorbonne Universiteit in Parijs denkt erover na om Amerikanen ‘virtueel’ onderdak te bieden: ze kunnen dan op afstand, vanuit de VS, voor de Franse topuniversiteit werken.
De Universiteit Aix-Marseille, in Zuid-Frankrijk, kondigde vorige maand al aan fysiek onderdak te willen bieden aan Amerikanen, onder de noemer ‘Safe Place for Science’. “We willen wetenschappelijk asiel verlenen aan alle collega’s die worden afgeremd, ontslagen of geen subsidie meer krijgen”, zei universiteitsvoorzitter Eric Berton.
Bij zijn universiteit hebben zich tot nu toe 298 onderzoekers aangemeld. Ze komen van vooraanstaande instituten zoals NASA en de Yale en Standford-universiteiten. Volgende week worden de eerste toelatingsprocedures gestart. In mei volgen gesprekken met dertig à veertig geselecteerde kandidaten. Een maand later zullen de eerste Amerikanen arriveren en hun werk beginnen aan de Zuid-Franse universiteit.
Kapers op de kust
Oud-president Hollande wil dat Frankrijk zijn reputatie als ‘land van vrijheid’ eer aan doet en de Amerikaanse wetenschappers daarom ruimhartig opvangt. Maar er spelen niet alleen nobele motieven: er is ook concurrentie. Andere landen zoals China, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland willen ook graag de succesvolste Amerikaanse wetenschappers in huis halen.
Een Amerikaanse braindrain met onderzoekers die de oceaan oversteken, zou een enorme impuls kunnen zijn voor het wetenschappelijk onderzoek in Europa. “We kunnen nu ineens talent aantrekken dat we onder normale omstandigheden nooit zouden kunnen aantrekken”, zei directeur Patrick Cramer van het Duitse Max Planck instituut kort geleden.
“We zijn niet de enigen die Amerikanen willen”, constateert Hollande. “We moeten snel zijn want nú worden mensen ontslagen en nu sluiten onderzoekscentra hun deuren.”
