Het Brabantse provinciebestuur moet samen met agrarische piekbelasters en milieuorganisaties om tafel om een oplossing te zoeken voor hun conflict over stikstof. Dat heeft de rechtbank Oost-Brabant geoordeeld.
De provincie krijgt een half jaar de tijd om te zorgen voor flink minder stikstofneerslag in overbelaste natuurgebieden, maar direct boerderijen sluiten gaat de rechter te ver.
Mobilisation for the Environment en Vereniging Leefmilieu, die veel stikstofzaken voeren tegen de overheid, stapten naar de rechter omdat het provinciebestuur weigert geldige vergunningen van boeren in te trekken.
De actiegroepen vinden dat nodig omdat die veehouderijen dicht bij overbelaste Natura 2000-gebieden liggen en zo veel stikstofneerslag op die beschermde natuur veroorzaken.
Gevoelige zaak
De zaak ligt gevoelig, want waarom zouden individuele boeren met geldige vergunningen hun bedrijf moeten sluiten om het stikstofprobleem op te lossen? Met onder meer dat argument weigerde het provinciebestuur dan ook om de vergunningen in te trekken.
Bovendien vindt de provincie het sluiten van de veehouderijen onnodig, omdat landelijke uitkoopregelingen voor boeren en provinciale maatregelen de stikstofneerslag al verminderen.
Dit soort rechtszaken, waarbij wordt gevraagd om bedrijven te sluiten vanwege het milieu, wordt vaker aangespannen, maar de rechtbank Oost-Brabant koos voor een onconventionele aanpak: een van de rechters ging langs bij boerenbedrijven en sprak gezamenlijk met alle betrokkenen.
“Met zijn allen aan de keukentafel is alles op tafel gekomen wat iedereen, ook de boeren, bezighoudt”, zegt de persrechter. De rechtbank bewandelde deze weg omdat het om een “lastige en ingewikkelde” keuze gaat: het belang van de natuur versus dat van individuele boeren.
‘Vergunningen vogelvrij’
Vanuit de agrarische sector werd dan ook met ingehouden adem afgewacht hoe het oordeel van de rechter zou uitvallen. De angst was dat alle stikstofvergunningen van boeren “vogelvrij” zouden worden als de rechter de milieuorganisaties gelijk zou geven, schreef hoofdredacteur Esther de Snoo van boerenblad De Nieuwe Oogst eerder over de zaak. Ook boerenorganisatie LTO liet al aan de NOS weten zich zorgen te maken over de zaak.
Maar de rechter gaat dus niet zo ver als boeren vreesden. Toch zal de agrarische sector niet helemaal gerustgesteld zijn, want komende tijd moeten provinciebestuur en milieuorganisaties om tafel om maatregelen te bedenken die moeten leiden tot minder stikstofneerslag in beschermde natuur, samen met de betrokken boeren.
“Dat zijn echt piekbelasters in de Natura 2000-omgeving”, zegt persrechter Lieneke de Klerk over de bedrijven die de milieuorganisaties graag gesloten zien worden. “Dat moet binnen een jaar met passende maatregelen tegengegaan worden.”
De rechtbank is duidelijk: er moet veel minder stikstof in de overbelaste natuurgebieden terechtkomen en de huidige aanpak schiet tekort. Ook de uitkoopregelingen voor veehouderijen leveren te weinig stikstofwinst op voor de Brabantse natuurgebieden. “Het is helemaal niet duidelijk op welke termijn dat uitkopen van boeren effect gaat hebben”, zegt de persrechter.
Opnieuw naar de rechter
Toch gaat het de rechtbank te ver om de boerenbedrijven te sluiten. De persrechter erkent dat sluiting meteen een stuk minder stikstofneerslag op overbelaste gebieden zou betekenen.
“Alleen is dat wel een héél verstrekkende maatregel. Dat is echt een beslissing voor het college (van Gedeputeerde Staten), dat een belangenafweging moet maken tussen enerzijds het natuurbelang en anderzijds het belang van de boeren.”
Hoe de provincie die belangenafweging uiteindelijk maakt, moet de komende tijd blijken. “Het college moet een afweging maken wat van de boeren verwacht moet en mag worden”, zegt de persrechter. “De boeren kunnen ook aanreiken wat zij eventueel kunnen doen. Als je met elkaar om tafel gaat zitten kun je dat met elkaar bespreken.”
Binnen een half jaar moet de provincie met een besluit komen. Over een jaar moet de stikstofneerslag daadwerkelijk flink lager zijn. Als de provincie dan nog steeds te weinig doet om de stikstofneerslag te verminderen, kunnen de milieuorganisaties opnieuw naar de rechter.
