In een veld in het noorden van Polen is gebrom van een zware motor en gepiep van een waarschuwingssignaal te horen. Het is een graafmachine die achteruit rijdt. De bestuurder – een Poolse militair – graaft een greppel uit en gebruikt de aarde om ernaast een wal te bouwen. Vrachtwagens rijden af en aan om betonnen ‘egels’ te brengen – versperringen om tanks tegen te houden.
Genisten van het Poolse leger plaatsen de egels achter de wal, drie rijen dik. Of ze dit soort verdedigingswerken al eerder hebben opgetuigd? “Ja, op onze trainingslocatie wel”, zegt de officier die het team aanstuurt. Maar dit is geen training meer.
Dit is namelijk de grens met Kaliningrad, de Russische exclave tussen Polen en Litouwen. Twee jaar geleden bouwde Polen hier nog een grenshek om migranten tegen te houden. Nu zijn ze bezig met het ‘Oost-Schild’. Het zijn verdedigingswerken ter waarde van ruim 2 miljard euro langs de grens van Rusland en Belarus. De Baltische Staten zijn met een vergelijkbaar project bezig.
Luitenant Iwona Misiarz klimt de wal op en kijkt uit over het Russische bos nog geen honderd meter verderop. Na de greppel, de stuwwal en de egels laten ze het veld open, vertelt ze. Daar moet ruimte overblijven voor mijnen, als het zover komt. Daarna komt nog een rij egels. Het zijn beelden die we kennen uit Oekraïne. Maar dit is de EU, dit is NAVO-grondgebied. “Als je vrede wil, dan moet je je helaas voorbereiden op oorlog”, redeneert Misiarz.
Het Oost-Schild is bedoeld om Rusland af te schrikken en de grens “onbegaanbaar te maken voor de vijand in oorlogstijd”, zei premier Tusk tijdens de aankondiging een jaar geleden. De zorg is dat als er een overeenkomst komt met Oekraïne of als Rusland daar uiteindelijk de oorlog wint, Moskou dan hier de NAVO kan testen. Die zorg is met het nieuwe Amerikaanse leiderschap er niet minder op geworden.
De barrières die aan de grens worden opgeworpen zullen een mogelijke aanval niet volledig stoppen, zegt Misiarz. De bedoeling is dat vijandige troepen ermee vertraagd worden, zodat het Poolse leger tijd krijgt om te reageren.
Bekijk hier hoe het Poolse leger het Oost-Schild bouwt:
Het schild is veel meer dan alleen deze traditionele verdedigingslinies, benadrukt Misiarz. Het gaat gepaard met een hele infrastructuur erachter: monitorsystemen tegen drones, een verstevigd GSM-netwerk, bunkers, nieuwe bruggen en wegen. Hoewel de eerste linies langs Kaliningrad nu worden afgerond, zal de bouw van het schild tot zeker 2028 duren.
Een van de lessen die Polen meeneemt van het slagveld in Oekraïne, is het gebruik van anti-personeelsmijnen. Samen met de Baltische Staten stappen ze uit het Ottowa-verdrag dat dit soort mijnen verbiedt. Anti-personeelsmijnen zijn controversieel omdat ze veel burgerslachtoffers eisen. Polen wil er 1 miljoen gaan produceren.
Tusk wil burgers laten zien dat onder zijn regering alles wordt gedaan om hun veiligheid te garanderen. De meeste Polen steunen verdedigingswerken dan ook, blijkt uit peilingen. Al voelen ze zich aan de grens niet per se veiliger.
“Zal het de test doorstaan als ze straks echt met tanks komen?”, zegt een man buiten een kerk van Peciszewo, een dorpje een kilometer verderop. “Ze zullen beginnen met drones, met raketaanvallen. En alles zal dan toch weggevaagd worden.”
‘Weggegooid geld’
Ja, iedereen hier is wel bang omdat ze denken dat een oorlog kan uitbreken, zegt de 66-jarige Malgorzata. Maar het Oost-Schild zal geen enkel verschil maken als het zover komt, denkt ze. “Het is weggegooid geld.”
Wat meer te spreken over het project is boer Janek, die buiten in zijn veld bezig is geflankeerd door een grote herdershond. Hij was stomverbaasd toen onlangs een Russisch vliegtuigje het dorp over vloog. Het was een burgertoestel en het verhaal was dat ze verdwaald waren, maar hij vertrouwde het niet. “Ze bouwen het schild niet voor niks”, zegt Janek. “We moeten ons beschermen.”
Polen heeft Europese bondgenoten opgeroepen om bij te dragen aan het schild. “Deze grens is ook de grens van de Europese Unie”, zegt luitenant Misiarz naast een rij egels terwijl achter haar met een graafmachine een volgend blok wordt geplaatst. “Dus onze veiligheid is niet alleen een prioriteit voor ons, maar voor de hele EU. Want wij zijn hier in de eerste linie.”
